دانلود کتاب ایران جامعه کوتاه مدت اثر همایون کاتوزیان pdf

فایل ممکن است بخاطر نمایش در سایت بهم ریختگی داشته باشد.

دانلود کتاب ایران جامعه کوتاه مدت اثر همایون کاتوزیان pdf

برخی از رهبران سرشناس مذهبی رفته رفته به حمایت از تجار برخاستند و علمای نجف نیز از این حرکت پشتیبانی کردند. چنان که اشاره کردیم در همین احوال بلوایی برای خلع اتابک برپا شد و نامهای جعلی دائر بر تکفیر اتابک با امضای آخوند ملاکاظم خراسانی، حاجی میرزا حسین (نجل)، میرزا خلیل تهرانی و چند مجتهد دیگر، نقشی اساسی در این بلوا داشت. کمی بعد جعلی بودن این نامه آشکار شد، هرچند در مخالفت آن علما با اتابک تردیدی روا نبود.

فتوای دیگری در تبریز جعل شد و نتیجه آن اخراج رئیس گمرک آن شهر بود، اما آن گاه که ساختگی بودن فتوا معلوم شد، حاجی میرزا حسن مجتهد را که مظنون به شرکت در جعل بود از تبریز اخراج کردند. جنبش بابی کشی در یزد اصفهان که تنها در یزد ۱۲۰ کشته برجا گذاشت نیز تا حدودی در مخالفت با اتابک برپا شده بود، هرچند انگیزه های دیگری نیز در پس آن بود. اتابک در سپتامبر ۱۹۰۳/ ۱۳۲۱ ه . ق. از صدارت برکنار شد و عین الدوله یکی دو ماه بر جای او نشست.

عین الدوله و امین السلطان تا پای جان با هم رقابت می کردند. حتی زمانی که عین الدوله بر جای رقیب نشست و اتابک به سفر دور دنیا رفت، هوادارانش عليه عین الدوله فعالیت می کردند. ماهیت نامتمرکز نهادهای مذهب شیعه سبب شده بود که رقابت میان علما سنتی رایج باشد. بعد از مرگ میرزا حسن آشتیانی، متنفذترین مجتهد تهران، و درگذشت سید علی اکبر تفرشی که کمی بعد روی داد، هم شیخ فضل اله نوری و هم سید عبداله بهبهانی سودای آن داشتند که به عنوان مجتهد اعلم تهران شناخته شوند.

نوری و شیخ ابوالقاسم امام جمعه و چند تن از روحانیون سرشناس مایل به حمایت از عین الدوله بودند. حلقه هواداران بهبهانی که با عین الدوله مخالف بودند شامل علمایی همچون برادران آشتیانی و مریدان سید محمد طباطبایی میشد. در این میان شخص طباطبایی مردی باتقوا و اهل آخرت بود و در این دعوا منافع شخصی نداشت. خصومت میان آن علما تا حدی بر سر نظارت بر یکی دو مدرسه معروف تهران خاصه مدرسه مروی بود. رقابت شخصی میان نوری و بهبهانی درنهایت شکل سیاسی گرفت، هرچند نوری در دقایق حساس نهضت مشروطه، البته پیش از آن که این جنبش به بار بنشیند، هماهنگ با سایر علما حرکت می کرد.

نخستین برخورد میان عین الدوله و بهبهانی در سال ۱۹۰۱/ ۱۳۱۹ ه . ق. روی داد که عین الدوله حاکم تهران بود و بهبهانی برای جلوگیری از اخراج چند طلبه که به شخص خودش اهانت کرده بودند پادرمیانی کرد. اما حاکم تهران در پاسخ او با لحنی تحقیرآمیز گفت که آن افراد به خاطر او دستگیر نشده اند تا با دخالت او آزاد بشوند. در اینجا باید به دو رویداد بین المللی اشاره کنیم که تأثیر روانی مهمی در تحکیم آرمان مشروطه خواهی و تشجیع هواداران این آرمان در ایران داشت، اما تاکنون چنان که بایست مورد توجه نبوده